BM Barış Gücü: Tarafgir, samimiyetsiz, köhne…
Vakanüvis
Birleşmiş Milletler Barış Gücü askerlerinin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki densizliklerine hak ettikleri lisandan verilen karşılık göğsümüzü kabarttı. BM askerleri yeni bir şeyler deneyecek olurlarsa onun da yanıtını alacaklar; hem Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nden hem de Türkiye Cumhuriyeti’nden. Pekala, bu BM Barış Gücü neyin nesi? Bakalım…
İlk misyonu İsrail’i korumak olmuştu
Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nün internet sayfasındaki “Tarihimiz” başlıklı kısımda anlatılanlara nazaran teşkilat; 1948 yılında – İsrail’in kurulduğu yıl – Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin askerî gözlemcileri Orta Doğu’ya konuşlandırılmasına müsaade vermesiyle beden bulmuştu. Barış Gücü’nün misyonu; kuruluşu ilan edilecek olan İsrail devletinin işgal ettiği bölgelerde, Arap ülkelerinin topraklarını savunurken çıkan çatışmaları durdurmaktı.
BM Barış Gücü’nün birinci günden başlayan bu taraflı duruşu, ortadan geçen 75 yıla karşın hâlâ değişmedi. Örgütün resmi internet sayfasında bugün bile Filistin tarafını suçlayıcı tabirler bulunuyor. Sayfada, “BM, Kasım 1947’de Filistin’in bölünmesi ve İsrail Devleti kurulması kararı aldı fakat Arap ülkeleri bu kararı tanımadı. Arap Devletlerinin de yardımıyla Filistinli Araplar İsrail’e karşı düşmanlık başlattı.” tabirleri yer alıyor. Bölgede 1948’de kurulan ve Barış Gücü’nün nüvesini teşkil eden oluşum 75 yıldır vazife yapmaya devam ediyor.
Soykırımları müşahede misyonuyla takip etmişti
Birleşmiş Milletler Barış Gücü, kurulduğu yıllardan itibaren en fazla “gözlem” fonksiyonuna odaklanmıştı. Barış Gücü’nün misyon tanımlamasında “Askeri işçi tarafından gerçekleştirilen saha operasyonları genel olarak gözlemsel misyonları içermektedir” denilmekteydi.
Barış Gücü’nün faal olmayan, olamayan misyon pratiklerinin ardındaki asıl neden ise Birlemiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin tavrında yatmaktaydı. ABD, İngiltere, Fransa, Çin ve Rusya’dan müteşekkil Güvenlik Kurulu, Barış Gücü’ne ne gereğince sağlam yetki veriyor ne de operasyonları yürütebilecek kâfi kaynağı sağlıyordu. Değişiktir, Barış Gücü’ne en az işçi katkısı sağlayan beş ülke de Güvenlik Konseyi’nin daimi üyelerinden oluşmaktaydı. Üyeler mali takviyede ön sıralarda yer alsalar da takım konusunda cimri davranmaktaydılar. Uzun yıllardır BM’ye en fazla asker, polis ve sair işçi sağlayan ülke ise Bangladeş. Yıllar içinde işler bu minvalde ilerlerken BM etrafları barış operasyonlarıyla ilgili bol bol retorik üretiyor, dünya ana akım medyası da bu telaffuzları köpürttükçe köpürtüyor, Barış Gücü kuvvetlerine yönelik kahramanlık ve fedakârlık hikayeleri yayınlıyordu.
Oysa Afrika kıtasında Ruanda’daki acımasız soykırım sırasında nitekim de yalnızca “gözlemci” olmak, Somali’de çatışmalar giderek artarken faal bir uğraş ortaya koymak yerine ülkeyi terk etmek, alçak Sırp kasaplar Müslüman Boşnakları katledip milenyum öncesi son soykırımı gerçekleştirirken vahşete sözün tam manasıyla seyirci kalmak Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nün sayısız falsolarının en fazla kan ve gözyaşına mal olanlarıydı. Barış Gücü ayrıyeten; Kongo Savaşı, İsrail’in Filistin’e yönelik akınları ile başka problemli bölgeler Keşmir, Haiti, Liberya, Sudan, Burundi, Sierra Leone ve Fildişi Sahili’nde de hiçbir varlık gösterememişti.
Kıbrıs Türkleri için kerhen devreye girmişti
Son günlerde skandal müdahalesiyle gündem olan BM Barış Gücü, Kıbrıs’ta 1964 yılından bu yana vazife yapıyor. Kıbrıslı Rumlar; Yunanistan ve İngiltere’nin de takviyesini alarak 1960’ların başlarından itibaren Kıbrıslı Müslüman Türklere yönelik taarruzları yeterlice artıp, nihayet “Kanlı Noel” üzere vahşet tabloları sergileyince, Barış Gücü’nün burada misyon yapması da tartışılmaya başlanmıştı. Lakin BM Güvenlik Kurulu, adeta Rumlara yapacakları katliamlar için vakit kazandırmak istercesine müzakereleri uzattıkça uzatmış ve BM askerleri nihayet 1964 yılında, Kanlı Noel’den tam 3,5 ay sonra Kıbrıs’a çıkmıştı.
Barış Gücü 28 farklı yolsuzluk çeşidiyle suçlandı
Nobel de almıştı
Kuruluşundan itibaren barışa gerçekçi katkılar sağlamak yerine “beş dünya egemeni”nin istekleri doğrultusunda medyanın da dayanağıyla “etkin işler yapıyormuş” üzere davranan BM Barış Gücü’nün PR çalışmaları sonunda Nobel Barış Ödülü’ne kadar uzanmıştı. Teşkilat, 1988 yılında Nobel Barış Ödülü’nü almıştı. Nobel Komitesi, ödül münasebetinde, “Barışı Müdafaa Güçleri uğraşlarıyla Birleşmiş Milletler’in temel unsurlarından birinin gerçekleştirilmesine değerli katkılarda bulunmuştur. Böylelikle, Birleşmiş Milletler teşkilatı dünya sıkıntılarında daha merkezi bir rol oynamaya başladı ve artan bir itimada sahip oldu.” tabirlerine yer vermişti.
Dünya 5’ten büyüktür anlayışı hakim olursa…
Oluşum bugün, 120’den fazla ülkeden 110 binden fazla asker, polis ve sivil işçi ile vazife yaparken; bir yandan işçi azaltımına gidiyor, bir yandan da “barışı müdafaa misyonları”ndan çekiliyor. Geçmiş yıllarda bazen birebir yıl içinde 20’den fazla misyonu ifa eden Barış Gücü, şimdilerde sadece 14 barışı müdafaa misyonunda hizmet vermekte. Birleşmiş Milletler Barış Gücü, 1948 yılından bu yana 72 “barışı koruma” operasyonu için konuşlandırıldı. Bu müddette 120 ülkeden üç binden fazla BM barış gücü askeri BM bayrağı altında misyon yaparken öldü.
Türkiye, Birleşmiş Milletler Barış Gücü’ne uzun müddettir katkı sağlıyor. Türkiye, BM barış operasyonlarından sekizine 24’ü bayan olmak üzere 179 asker ve polisiyle dayanak sağlayarak Barış Gücü’ne katkı veren ülkeler ortasında 60’ıncı sırada yer alıyor. Türkiye hala; Lübnan Süreksiz Gücü, Güney Sudan BM Misyonu, BM Mali Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu, BM Demokratik Kongo Cumhuriyeti İstikrar Misyonu, BM Orta Afrika Cumhuriyeti Çok Boyutlu Entegre İstikrar Misyonu, BM Kosova Misyonu, BM Sudan Entegre Geçiş Yardımı Misyonu ve BM Somali Yardım Misyonu’na takviye sağlıyor.
Birleşmiş Milletler’in adaletsiz tertibini her fırsatta eleştiren Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Dünya 5’ten büyüktür” mottosuyla formüle ettiği yaklaşım giderek daha fazla ülke tarafından benimseniyor. Bu yaklaşım BM’nin geneline hâkim olduğu takdirde, BM Barış Gücü de ismine uygun bir biçimde, adil kriterler ve faal operasyonlarla çalışmalarını yürütebilecek.
