Bu görüntüyü izlemek için lütfen JavaScript’i aktifleştirin
Bosna Hersek’in, 1 Mart 1992’deki referandumda bağımsız bir devlet olmasının akabinde 5 Nisan 1992’de Sırp birlikler tarafından kuşatılan Saraybosna, 3,5 yıl süren, geride büyük acılar ve makûs anılar bırakan kanlı bir savaşa tanıklık etti.
İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’daki en büyük katliamların yaşandığı Bosna Savaşı’nın sembollerinden “Umut Tüneli”, 4 ay 4 gün süren ağır uğraşların akabinde 30 Temmuz 1993’te tamamlandı.
Saraybosnalıların “özgür dünyaya açılan kapısı” haline gelen tünelin üstündeki meskenin eski sahiplerinden Edis Kolar ve tünelin kazılışında çalışan Velid Softic, “Umut Tüneli”ni anlattı.
“Buraya bir tünel yapılacağını biliyorduk”
Kolar, dedesinin İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde, sahip oldukları meskeni yaptırdığını ve o tarihten sonra burada yaşadıklarını söz ederek, konutlarının savaşın çabucak başında yakılarak ziyan gördüğünü söyledi.
Yangının akabinde birebir mahalledeki öteki bir meskene taşındıklarını belirten Kolar, meskenlerinin büsbütün yıkılmaması ismine çok emek harcadıklarını kaydetti.
Kolar,
1993’te buraya gelip babamdan, konutumuzu Bosna Hersek Cumhuriyeti Ordusuna (ARBİH) bir şey inşa edilmek üzere vermesini talep ettiler. Biz o vakitlerde buraya bir tünel yapılacağını biliyorduk. Konutumuzu ve yerimizi vermemizi talep edenler ortasında tünel projesinin mühendisi Nedzad Brankovic ile Aliya İzetbegoviç’in (Bosna Hersek’in birinci Cumhurbaşkanı) oğlu Bakir İzetbegoviç de bulunuyordu.
ifadelerini kullandı.
Tünel 4 ay 4 günde tamamlandı
Babasının, meskenlerini ve emlakını ARBİH’in kullanımına verdiğini kaydeden Kolar, tünel inşaatının başladığını, babasının da hafriyat işlerinde bulunduğunu, sürecin 4 ay 4 gün sürdüğünü ve kendisinin bu müddet zarfında cephede olduğunu belirtti.
Kolar, meskenlerine 1993’ün sonlarına yanlışsız tekrar döndüklerini, ninesi ve anne babasıyla bir müddet daha burada yaşamaya devam ettiklerini anlattı.
“Tünel olmasaydı, Saraybosna hayatta kalamazdı”
“Umut Tüneli”nin Bosna Savaşı için büyük değer taşıdığını ve yüzbinlerce insanın hayatta kalmasına imkan sağladığını belirten Kolar, şöyle konuştu:
Tünel, Saraybosna’nın inançlı bölgeyle kontağını yapıyor, insanların Saraybosna’yı savunması için silaha ulaşmalarına, besin ve ilaç gereksinimlerini karşılamalarına imkan sağlıyordu. Tünelden her gün binlerce insan geçiyordu. Bu tünel olmadan Saraybosna katiyen bugün olduğu formda olamaz, öykümüz mutlaka şimdikinden farklı olurdu. Tünel olmasaydı, Saraybosna hayatta kalamazdı.
Kolar, meskenin bugün “Saraybosna Kantonu Anıt Fonu”na ilişkin olduğu lisana getirerek,
Babamla burada 1996’da küçük bir müze açtık, o vakitler ilgi çok yoktu. Tarihin o kıymet biçilemez kesimini korumak için babamla elimizden geleni yaptık. Bugün de buradayım ve yaşadıklarımı, gördüklerimi, müzeyi ziyarete gelenlere aktarmam gerektiğini düşünüyorum.
dedi.
Tünel hakkındaki bilgilerin korunması gerektiğine işaret eden Kolar, her gün yüzlerce ziyaretçinin tünele gelerek yaşananlar hakkında bilgi aldığını söyledi.
“Bizim için en kıymetlisi bu tünelin açılmasıydı”
Tünelin kazılmasında çalışan 300 bireyden Softic, bölgede “gizli bir görev” için insanların arandığını ve bunun tünel kazımı olduğunu daha sonradan anladıklarını söz etti.
Softic,
Ben de bu bireyler ortasında yer aldım. İstekli olarak çalışmayı kabul ettim ve büyük bir heyecanla tüneli kazmaya başladık. Birinci olarak günde 2 vardiya halinde çalışıyorduk, sonraları ise vardiyalar 3’e, 4’e çıktı.
diye konuştu.
Kazı çalışmalarının başlangıçta güzel gittiğini anlatan Softic, 300-400 metrenin akabinde işlerinin giderek ağırlaştığını, kazılan kumların dışarı tahliyesinin işlerini çok zorlaştırdığını belirtti.
Softic, kazma sürecine yağmur yağdığında orta vermek zorunda kaldıklarını lisana getirerek,
O vakitler 40 yaşındaydım, gençtim. Çok düşünmüyordum, bizim için en değerlisi bu tünelin açılması ve öbür bölge ve kentlerle kontağın sağlanmasıydı.
diye konuştu.
Tünelin kazım sürecinin tamamlandığı anı o günkü heyecanla anlatan Softic, şunları kaydetti:
Biz o gün birinci vardiyada çalışıyorduk. Tünel büsbütün açıldıktan sonra öteki tarafa çıktık. Sahip olduğumuz hisler inanılmazdı. Hayatımda, tüneli kazdığımız, öbür taraftakilerle bir ortaya geldiğimiz günkü kadar memnun olduğumu hatırlamıyorum. Öbür tarafa geçtiğimizde bacanağımla bir ortaya geldim, inanılmaz bir buluşmaydı.
Softic, tünel projesinin kendisi için çok değerli olduğunu vurgulayarak, genç kuşakların, özgür bir ülkede yaşayabilmelerine imkan sağlayanları ve yaşananları unutmamaları gerektiğini söyledi.
“Umut Tüneli”
Bosna Savaşı sırasında Saraybosna’nın dünyayla irtibatını sağlayan ve yaklaşık 300 bin insanın hayatını kurtardığı belirtilen “Umut Tüneli”, savaş sürecinde sembol haline gelen yerlerin başında bulunuyor.
Saraybosna Havaalanı’nın altından geçen 800 metre uzunluğunda, 1 metre genişliğinde ve 160 santimetre yüksekliğindeki tünel, 4 ay 4 gün süren hafriyat çalışmalarının akabinde 30 Temmuz 1993’te tamamlandı.
Savaş boyunca Bosna Hersek’in birinci Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç tarafından da kullanılan, tahta bloklarla ve tomruklarla desteklenen, yerine ray döşenen bu tünel yoluyla Saraybosna’ya askeri materyal ile silah sevkiyatının yanında yiyecek, mazot, ilaç ve yaralı nakli de yapıldı.
