Litvanya’nın Trakai kentinde, Karay lisanı ve kültürü hala yaşatılmaya çalışılıyor.
Bölgede ikamet eden ve kültürlerini yaşatmak için çabalayan Karay milletinden Ingrida Spakovskaja, AA muhabirine hayatlarını anlattı.
“Kültürümüz yaşıyor ve yaşayacak”
Spakovskaja,eşinin de kendisi üzere Karay olduğunu belirterek, “İki kızım var. Birinin ismi Dovleta, oburunun ismi Dinara. Dovleta, Türkçede kullanılan devlet sözüyle birebir. Karaycada (Karaimce) imparatorluk ve devlet manasına geliyor.” tabirini kullandı.
Hala Karayca konuşanlar olduğuna dikkati çeken Spakovskaja, “Bu nedenle kültürümüz yaşıyor ve yaşayacak. Annem ve ablam Karay lisanını benden daha akıcı konuşuyor. Ben küçükken konutta konuşulan lisan buydu. Lisanı kolay kolay anlayabiliyorum, yalnızca konuşurken biraz güç.” dedi.
Spakovskaja, Türkiye’yi ziyaretlerinde Karayca konuştuklarında kendilerini duyan şahıslardan aile büyüklerinin de emsal lisanı konuştuklarına dair geri bildirimler aldıklarını anlattı.
Karayca birden ona kadar Türkçe ile tıpkı biçimde sayan Spakovskaja, dini inançları ve ibadetlerine de değindi.
“Erkekler giriş katında, bayanlar ise üst katta ibadet ediyor”
Spakovskaja şöyle konuştu:
“Müslüman ya da Hristiyan değilim. Ben bir Karay’ım. Bizim kendi dinimiz var. Kenesada ibadet ediyoruz. Ruslar Litvanya’yı ele geçirdiğinde tüm dünyada kapanmayan tek Kenesa burada bulunandı. Kenesada yalnızca Karay lisanında dua ediyoruz. Erkekler giriş katında, bayanlar ise üst katta ibadet ediyor. Kenesaya başınızı kapatmadan giremezsiniz. Ayrıyeten kollarınız da kapalı olmalı, bedeniniz görünmemeli.”
Dünyada çok fazla Karay olmadığına dikkati çeken Spakovskaja, “Çünkü gerçek bir Karay olmanız için ebeveynleriniz de Karay olmalı. Anne ya da babadan biri Karay değilse çocuk da tam manasıyla Karay sayılmıyor.” dedi.
Trakai’de ikamet eden ve Karay ailenin işlettiği “Kiubeti” restoranında yaklaşık beş yıldır çalışan Ugne Liucvaikyte de Karayların kültürlerini muhafazayı çok önemsediklerini söyledi.
Liucvaikyte, bir Karay’ın soyunun sürmesi için öteki bir Karay’la evlenmesi gerektiğine dikkati çekerek, çeşitli kültürel alışkanlıkların kendisini etkilediğini tabir etti.
“Bıçaklar keskin olduğu için berbatlığı temsil ediyor”
Örnek olarak Karayların cenaze yemeğinde katiyetle bıçak kullanmadıklarını yalnızca çatal kullandıklarını, gerekirse yemeklerini elleriyle yediklerini anlatan Liucvaikyte, “Bıçaklar keskin olduğu için berbatlığı temsil ediyor.” dedi.
Liucvaikyte, Trakai’ye vakit zaman öteki bölgelerden Karayların gelipgittiğini, bunlardan bir kısmının Ukrayna ve Rusya’da yaşadığını kaydetti.
Karayların 10 ya da 20 yılda bir geniş iştirakle toplandıklarını ve sonuncusunun geçen yıl yapıldığını belirten Liucvaikyte, bu kapsamda 500-600 Karay’ın Trakai’de bir ortaya geldiğini söyledi.
Liucvaikyte, bildiği Karayca sözcüklerden birinin “can” olduğunu ve bunun “ruh” anlamına geldiğini kelamlarına ekledi.
Trakai ve Karaylar
Litvanya’nın başşehri Vilnius’a yaklaşık 30 kilometre arada bulunan ve 14’üncü yüzyılın sonunda Karayların yerleştiği kent olarak bilinen Trakai’de Karay kültürü yaşatılıyor.
Birçok kaynakta Türk Yahudiler olarak da geçen Karaylar, Türk lisan ve lehçelerinden Karayca konuşuyor.
Savaşçı kimliğiyle bilinen Karayların Litvanya’ya yerleşmesine sebep olan kişinin ise Orta Çağ Litvanyası’nın en ünlü hükümdarlarından Vitautas olduğu biliniyor.
Trakai’de bulunan Kenesanın da periyot dönem halk tarafından ibadet için kullanıldığı ve 18’inci yüzyılda inşa edildiği belirtiliyor.
Trakai’de müzelerde yer alan “ulus müzesi” ya da sokaklarda yer alan “meydan” üzere sözler dikkati çekiyor.
Ayrıca, bölgenin en ünlü hamur işi “kıbın” da çeşitli restoranlarda satılıyor ve turistlerden ağır ilgi görüyor.
