Büyük İspanyol muharrir Cervantes’in yazdığı Don Kişot romanı, çağdaş romanın birinci adımıdır. Muharririn 476’ncı doğum yılına özel klasik yapıtı olan Don Kişot’a dair kimi notlar…
İspanyol müellif Cervantes’in 1605 yılında yayınladığı Don Kişot, bugüne kadar pek çok lisana çevrilen ve tekraren basılan, birçok oyun ve sinemaya de bahis olan dünyaca ünlü eserler ortasında neredeyse birinci sırada yer alıyor.
Roman tipinin ve çağdaş romanın birinci örneği kabul edilen Don Kişot, içerisinde pek çok hikayeyi de bize iç içe sunuyor. Üzerine şimdiye kadar birçok yorum yapılan eser hala daha farklı biçimlerde yorumlanmaya devam ediyor.
Kitapta uslanmaz bir kaçık olan Don Kişot’un yel değirmenlerine baş tutuşunu, aşkı uğruna girdiği maceraları ve bu maceralara adeta şenlik tadında eşlik eden İspanyol halkını görüyoruz.
Don Kişot, içerdiği üniversal ve vakti aşan iletilerle yeniliğini ve ehemmiyetini koruma etmiştir. Pek çok lisanda Don Kişot sözünü içeren tabirler bulunması bu yapıtın ne kadar yaygın ve kanıksanmış olduğunu gösterir günümüzde.
Çılgınca şeyler yapan insanları Don Kişot’la özdeşleştiririz ya da yel değirmenlerine saldırmak üzere rormanda geçen absürt durumlardan benzetmeler yaparız. Kısaca Don Kişot yalnız edebiyatı değil, oluşturduğu kült ile hayatın ve sanatın pek çok alanını etkilemiştir.
Kendini şövalye zanneden kahraman
Orta Çağ’da şövalyelik kurumu çok değerli, şövalyelerse de çok saygın kimseler olarak kabul edilmiştir ancak Haçlı Seferleri’yle yaşanan başarısızlıklar ve toplumsal sistemin yavaş yavaş değişmesi, feodal sistemin çözülmesi şövalyeliğin değerini azaltırken, öte yandan şövalyeliğin parayla alınıp satılabilen bir metaya dönüşmesi de prestijini daha da yitirmesine sebebiyet vermiştir.
Don Kişot, şövalyeliğe büyük hürmet ve hayranlık beslenen periyoda ilişkin bir yapıttır, yapıtta Don Kişot’un halktan şahıslarla girdiği diyaloglarda şövalye olduğunu tez edişinin akabinde gelen yansılardan bu açıkça görülebilmektedir.
Halk şövalyeliğe karşı olabildiğince saygılı tabirler kullanırken, kendisini şövalye zanneden bir kaçık olan Don Kişot’un tuhaf konuşmalarına ve ölçüsüz hareketlerine karşı her vakit onu yönetim etme yolunu seçip, kibar ve saygılı olmamıştır. Buradaki nüans değerli olsa gerek.
Kötü sanat anlayışına reaksiyon olarak yazılan kitap
Don Kişot, devrin şövalyelikten kaynaklanan makus edebiyat anlayışını eleştirmek üzere yazılmıştır. Önsözde de belirtildiği üzere, şövalyelik kitaplarına olan bağımlılığı ve bu kitapların sanatsal nitelikten yoksunluğu bu eser yoluyla anlatılmak ve yerilmek istenilmiştir.
Bu devir ortaya çıkan şövalye romanlarının ruhuna ve ortaya çıkış biçimine ait Johan Huizinga, Orta Çağ’ın Günbatımı isimli yapıtında kıymetli bilgilere yer verir.
Osmanlı’ya esir düştü, kolunu kaybetti
Halk ortasında mareşal Boucicaut olarak isimlendirilen Jean Le Meingre, ülkesine çöküntü vakitlerinde hizmet etmiştir. Jean de Nevers’le birlikte, 1396 Fransız ordusunun Türkleri Avrupa’dan kovmaya gittiği, ancak Sultan Beyazıd tarafından yok edildiği Niğbolu’da bulunmuştur.
1415’te Azincourt çarpışmasında tekrar esir düşmüş ve altı yıllık tutsaklıktan sonra ölmüştür. Osmanlı’ya karşı savaşırken bir kolunu da kaybeder.
Miguel de Cervantes
Hayranı maceralarını yazdı
1409’da, hayranlarından biri, maceralarını çok keskin kaynaklara dayanarak yazmıştır; ancak emeli çağdaş tarihin bir sahifesini oluşturmak değil de, kusursuz şövalyelerin bir imgesini vermek olmuştur.
Bu hareketli hayatın gerçekleri, ülküsel kahramanlık imgeleri altında kaybolmaktadırlar. Niğbolu’da uğranılan harikulade felâket, Livre de faicts’de kendine lakin soluk bir yer bulabilmektedir.
Filme uyarlandı
Don Kişot’un serüvenini bize kendisini onun üvey babası olarak takdim eden Cervantes nakleder. La Mancha’nın bir köyünde, yeğeni, bir kâhya bayan ve genç bir delikanlı ile yaşayan bir asilzadenin şövalye kitapları okuya okuya günün birinde aklını yitirip konutunu terk ederek türlü maceralar yaşaması ve kendisini gülünç durumlara düşürmesi yoluyla, mizahi bir lisanla şövalyelik kurumu ve romanları eleştirilmiştir.
Türkçe’de birinci olarak 1933 yılında basılan klasik roman, direktör Terry Gilliam tarafından sinemaya uyarlandı.
Kitap sayfası için bağlantı:
