Cum‘a (cumua, cumaa) “toplamak, bir ortaya getirmek” manasındaki cem‘ kökünden isimdir.
Cum‘a çeşitli kararları bakımından birçok hadiste de yer almaktadır.
Bu günün cuma ismini alması özellikle toplantı günü olmasından kaynaklanmaktadır. Birebir ismi taşıyan müddette, “Cuma günü namaz için davet yapıldığında çabucak namaza gidin ve alışverişi bırakın” (Cuma suresi-62/9) meâlindeki âyet, cuma namazının farz kılınmasından evvel de günün bu isimle anıldığına ve bir toplantı günü olduğuna işaret etmektedir.
Çeşitli hadislerden anlaşıldığına nazaran cuma, haftalık ibadet günü olarak daha evvel Yahudi ve Hristiyanlar için tayin ve takdir edilmiş, lakin onlar bu bahiste ihtilâfa düşerek Museviler cumartesiyi, Hristiyanlar pazarı haftalık toplantı ve ibadet günü olarak benimsemişler, Allah da cuma gününü Müslümanlara nasip etmiş, onları bu hususta hakka ulaşmaya muvaffak kılmıştır.
Böylece İslâm’da haftalık toplu ibadet günü olarak cuma seçilmiş, bu günün bir bayram olduğu birçok rivayette açıkça belirtilmiştir.
Güneşin doğduğu en güzel gün Cuma’dır
Hz. Peygamber, “Güneşin doğduğu en güzel gün cumadır; Âdem o gün yaratılmış, o gün cennete girmiş ve o gün cennetten çıkarılmıştır; kıyamet de cuma günü kopacaktır.” kelamıyla bu günün özelliğini lisana getirmiştir.
Allah’ın cennette cuma gününe tekabül eden ve “yevmü’l-mezîd” denilen günde kullarına kendisini ziyaret fırsatı vereceğini, bunun için onlara tecelli edeceğini bildirmiş, öteki bir hadiste de bu günde yapılan duaların kabul edileceği bir anın (icâbet saati) bulunduğunu haber vermiştir. İcâbet saatinin zevalden itibaren namazın başlamasına, imamın minbere çıkmasından namazın başlamasına yahut bitimine ya da ezandan itibaren namazın eda edilmesine kadar devam ettiği, ayrıyeten fecir ile güneşin doğuşu, ikindi namazı ile güneşin batışı ortasında olduğu formunda çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.
Hz. Peygamber’in, “Ben onu biliyordum, lakin Kadir gecesi üzere o da bana sonradan unutturuldu” (Hâkim, I, 279) meâlindeki hadisine dayanarak esmâ-i hüsnâ ortasında ism-i a‘zamın, Ramazan’ın son 10 günü içinde Kadir gecesinin zımnî tutulması üzere icâbet saatinin de insanların bütün gün boyunca Allah’a yönelmeleri için zımnî tutulduğu söz edilmiştir.
Cuma namazının fazileti nedir?
Cuma günü gerekli paklığı yaptıktan sonra mescide gidip hutbe dinleyen ve namazı kılan kimsenin, o gün ile daha evvelki cuma ortasında işlemiş olduğu günahların affedileceği belirtilmiş (Buhârî), bu günü önemsemeden üç cuma namazını terkeden kimsenin kalbinin mühürleneceği bildirilmiştir.
İslâm dünyasının her tarafından Müslümanların bir ortaya geldiği en büyük toplu ibadet olan hac, arefe gününün cumaya rastlaması halinde “hacc-ı ekber” (büyük hac) olarak anılır.
Bir Mü’min Cuma gününü nasıl geçirmeli?
Bütün bu özelliklerinden ötürü gerek fert gerekse toplum olarak Müslümanlar açısından büyük kıymet taşıyan cuma gününde farz olan cuma namazından diğer şu konuların yapılması sünnet kabul edilmiştir:
Boy abdesti almalı(bazı âlimlere nazaran farzdır), Bıyıkları kısaltma, Tırnak kesme vb. vücudu temizlikleri yapmak, Misvak yahut fırça ile dişleri temizlemek, Hoş elbise giymek, Hoş koku sürünmek, Mescide erkenden gitmek, Kehf Sûresi’ni okumak, Mescitleri temizleyip kokulandırmak Sabah namazında Secde ve Dehr müddetlerini, cuma namazında ise Cum‘a ve Münâfikūn yahut A‘lâ ve Gāşiye müddetlerini okumak, Çokça dua ve zikir yapmak, Hz. Peygamber’e salâtüselâm getirmek.
