Döviz kurunu belirleyen ülkeler ortasındaki enflasyon oranları ortasındaki farklar kıymetli.
Enflasyon oranı daha yüksek olan ülkenin parası konvertibilite olan öteki ülkenin parası karşısında kıymet kaybediyor.
Bu paha kaybı olağanda enflasyon oranları ortasındaki farktan daha düşük oranda gerçekleşiyor.
Enflasyonu etkileyen etmenler
Bu sürecin Türkiye’de farklı gerçekleştiğini söz eden, ekonomist Prof. Dr. Mahmut Demirbaş, yaşanan tabloyu şöyle açıklıyor:
Gerek 2022 yılındaki yüzde 64,27 oranındaki, gerekse 2023 birinci 4 aylık yüzde 39,59 oranındaki enflasyonun içinde; son 18 aylık süreç de yaşanan devalüasyonun, pandemi sonrasında gerçekleşen milletlerarası emtia fiyatlarındaki artışın, memleketler arası piyasadaki emtia fiyatlarının yaratmış olduğu enflasyona ek olarak ülkelerin faiz oranlarını artırması, dünyanın bütünündeki ekonomik etraftaki sert esen rüzgarların, bu rüzgarlarla Türkiye’nin yakın bir seçim ortamında yakalanması, radikal kararlar alınamaması ve sonucunda gerçekleşen fiyat davranış kalıplarındaki değişiminin kıymetli hissesi var.
Dolarizasyonun nedenleri
Demirbaş’a nazaran, 2022 yılında başlayan ABD Merkez Bankası (Fed) kaynaklı ve Avrupa Merkez Bankası (ECB) kaynaklı sıkılaştırma siyasetleri Türkiye’de müddetli kur artacak algısının oluşmasına ve yüksek oranda dolarizasyona neden oldu. Yeniden tıpkı görüşe nazaran, ticari emel dışında tasarruf saikiyle de talep edilen yabancı para çok değerlenmeye devam ediyor ve enflasyonun ana ögelerinden biri haline geliyor.
Enflasyonla dolarizasyon ortasında sıkı bağlar var.
Güçlü büyüme dolarizasyon algısının önüne geçemedi
Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) 2023 yılı birinci çeyreğinde yüde 4 arttı. Büyümenin olumlu olması ve beklentilerin üzerinde gerçekleşmesi müspet bir durum olmasına karşın ferdi vatandaş üzerindeki dolarizasyon algısının hala önüne geçilemiyor.
Petrol ve doğalgaz fiyatları
Ayrıca 2023 yılında birinci 4 ayında milletlerarası emtia fiyatlarından bilhassa güç alanındaki petrol ve doğalgaz fiyatlarında 2022 yılı fiyat ortalamalarına önemli azalışlar mevcut.
2022 yılında 9,987 vadeli süreç kontrat kıymetini gören doğalgaz, bugün prestijiyle 2,177 vadeli süreç kontrat bedelinden süreç görmekte olup bir yıllık değişimi eksi yüzde 74,46.
Ham petrolde eksi yüzde 39,54, Brent petrolde eksi yüzde 36,18 oranında bedellerinde azalış yaşandı.
Petrol fiyatları bilhassa 14 Haziran 2023 tarihinden sonra daha azalma eğilim içinde olabilir.
“Enerji ithalatı azaldı”
Demirbaş, bu datalar ışığında şu değerlendirmede bulundu:
Türkiye’nin Nisan 2023 itibariye bu güç kümesinde varlıkların ithalatı bir evvelki periyoda nazaran yaklaşık 3 milyar dolar azalmıştır. Ölçü tahminen birebirdir. Ancak kıymetteki düşüş ithalat bedellerini de düşürmektedir. Bu biçimde yaklaşık 14 milyar dolar Türkiye’nin 2023 yılında tasarrufu olacaktır, 2022 yılı datalarına nazaran. Bu tasarruf, güç fiyatlarının, dış ticaret açığına baskısını kıymetli oranda azaltacaktır. Ayrıyeten endüstricinin ucuz güç kaynağı kullanmasına imkan sağlayacak ve rekabet gücünü arttıracaktır.
“Uluslararası yatırımcının ülkeye olumlu bakması sağlanacak”
Özellikle 2021 yılında başlayan ve 2022 yılında azamî noktaya gelen Türkiye’nin negatif gerçek faiz; yeni Hazine ve Maliye Bakanı’nın atanmasının tesiriyle, milletlerarası emtia fiyatlarının tesiriyle, üreticilerin üretim maliyetlerindeki güç maliyetlerinin düşmesi sebebiyle maliyet enflasyonu ortamının olmaması sebebiyle, Mevcut Cumhurbaşkanlığı’nın itimat tazelemesi ve 5 yıl üzere kıymetli bir müddette kalıcı ekonomik siyasetleri uygulayabilecek olması sebebiyle, kararlılık ve çalışma vurgusunun ön plana alınması ile, en az noktaya indirilebilir ve memleketler arası yatırımcının ülkeye olumlu bakması tesis edilebilir.
“Ülke kredi risk puanı süratli bir formda aşağıya inecek”
Bu olumlu yaklaşım büyüyen bir ülkede öncelikle menkul değer yatırımlarında yabancı yatırımcının artmasına ve sonrasında değerli oranda direkt yabancı sermayenin Türkiye’ye yatırım yapmasına imkan sağlayacaktır. Bu türlü bir ekonomik ortam ‘zaten hiç olmayan temerrüt olasılığı’ olmasına karşın ülke kredi risk puanını süratli bir biçimde aşağıya çekecektir. Türkiye için olması gereken 6 aylık kredi risk puanı 30 puandır. Bu amaca gerçek ekonomik adımlar gerçekleşecektir.
“Ekonomik terör”
Demirbaş, iktisat alanında alınacak yolda alanda olan emekçi, memur, çiftçi ve sanayiciye de çok iş düştüğünü belirterek, seçim sürecinde tespit ettiği bir müşahedesini lisana getirdi:
Bu süreçte tek sorun vatandaşta yer alan ‘Dolarizasyon’ algısıdır. Bu algı ile çaba edilmelidir. Çünkü gerek 14 Mayıs 2023 gerekse 28 Mayıs 2023 tarihlerinde yapılan seçimler öncesinde insanlara dövizde yükseliş olacağı algısı yüklenmiş ve hatta basına yansıdığı üzere valizlerle beşerler İstanbul Kapalıçarşı’dan yabancı para almaya koşturmuşlardır. Bu davranış kalıbı gerçekte bir ‘Ekonomik Terör’dür. Birebir vakitte kayıtlı iktisat üzerinde soru işareti değerli bir mevzudur.
Demirbaş, açıklamasını “Dolarizasyon algısının ortadan kaldırılması insanların fiyatlama alışkanlıklarını da makul bir seviyede tutmasına da imkan sağlayacaktır.” diyerek noktalandırdı.
