Silüetler, masklar, heykeller
Vakanüvis
Güneşin Karadağ sırtlarına yansımasıyla oluşan biçimlerin “Atatürk’ün silüeti” olarak kabul edildiği Ardahan’ın Damal ilçesi Cet mahallesinde havanın bulutlu olması nedeniyle bu yıl silüet görülemedi. Yurt içi ve dışından Atatürk’ün dağa yansıyan silüetini izlemek için gelenler bu yıl hayal kırıklığı yaşadı.
İlk defa 1954 yılında fark edilmişti
Ardahan Üniversitesi’nin web sayfasındaki “Ardahan Hakkında” kısmında anlatılanlara nazaran, Damal Dağlarına düşen siluetin birinci olarak 1952 yılında Damal’a bağlı Üst Gündeş köyünden Adıgüzel Kırmızıgül isimli çobanlık yapan bir vatandaş tarafından görülmüştü. Daha sonra, 1976 yılında da fotoğrafçı Erdoğan Kumru ise siluetin fotoğraflarını çekmişti. Kumru, çektiği fotoğrafları negatifleriyle birlikte Genelkurmay Başkanlığı’na göndermiş, Genelkurmay Başkanlığı da bu fotoğrafları bir stant halinde Antıkabir’de ziyarete açmıştı. Damal Dağlarındaki “Atatürk silüeti”yle ilgili her yıl şenlikler de düzenlenmekte.
Üç yöreden daha silüet tezi
Ardahan’daki silüetin her yıl gündem olması, öbür bölgelerde de silüet argümanlarının konuşulmasına yol açmıştı. Bu çerçevede, Balıkesir’deki bir doruğun de Mustafa Kemal Atatürk’ün silüetini andırdığı bir müddettir gündeme gelmekte. Silüet, Balıkesir’in iki ilçesi Gömeç ve Ayvalık ortasında çekişmeye de neden oluyor. Aslında Gömeç sonları içerisinde olan lakin Kocadağ’ın Ayvalık’a daha yakın olması nedeniyle sözkonusu kayalık “Ayvalık Atatürk Silüeti” olarak biliniyor. Gömeç’teki siluetin 1980’lerin ikinci yarısından itibaren fark edildiği anlatılıyor. Ayrıyeten Giresun’un Dereli ilçesindeki Kulakkaya Yaylası ile Antalya’nın Gazipaşa ilçesindeki Toros Dağlarının bir yamacında da kimi yer formları ile bunların gölgelerinin “Atatürk silüeti”ne benzediği mahallî çevrelerce vakit zaman ileri sürülüyor.
İzmir’deki devasa heykel
Mustafa Kemal Atatürk’ün devasa bir maskı halinde inşa edilen Buca’daki “İzmir Atatürk Maskı” ise coğrafik bir alana silüet oluşturulması özelliğiyle dünyada da örneği ender görülen çalışmalardan. Mustafa Kemal Atatürk’ün yüzünün beton kabartması olan heykelin üretimine 2006 yılında başlanmış, 2009 yılında da tamamlanmıştı. Heykel, 2009 yılı sayılarıyla 4 milyon 200 bin liralık bir maliyetle bitirilmişti. Buca Belediyesi tarafından yaptırılan heykel, 42 metrelik yüksekliğiyle Türkiye’nin en yüksek heykeli olup, dünyada ise kabartma heykeller ortasında 10’uncu sırada bulunuyor.
İzmir’deki heykel, muhtemelen ABD Rushmore Dağı Anıtı’ndan esinlendi. Güney Dakota eyaletinde, Rushmore Dağı’nın Black Hills (Siyah Tepeler) denilen kayalıklarında bulunan anıtta ABD’nin dört lideri; George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt ve Abraham Lincoln’ün maskları bulunuyor. Heykellerin her birinin yüksekliği 20 metre civarında olup, çok uzaktan görülebiliyor.
Silüet oluşturan öbür heykeller
Büyüklüğüyle bulunduğu coğrafik alanın halini değiştiren heykellerden öteki ikisinden biri ise Artvin’de, oburu de Ankara’da bulunuyor. Artvin’de, Cet Zirve ismi verilen yerde inşa edilen heykel 22 metre yüksekliğinde, 60 ton yükünde. Ankara Polatlı’daki Mehmetçik Anıtı ise kuralıyla birlikte toplam 32 metrelik yüksekliğinde. Heykel, Sakarya Meydan Muharebesi’ni sembolize ediyor.
Antik çağlardan gelen bir heykel tekniği
İnsan heykellerini devasa boyutlarda yapma tekniği, antik çağlarda başlamış bir uygulama. Bu yol, ilahiyatın alanından sanatın alanına geçmiş. “Animizm” ve “Antropomorfizm” inançlarının tesirindeki antik çağ insanları, tapınma yerlerini büyük boyutlu nesnelerle inşa etmekteydi. Bu gayeyle büyük ölçekli tapınaklar, anıt mezarlar ve heykeller yapmaktaydılar. Bu inanışa nazaran tabiatın çabucak her fenomeninin bir ruhu bulunmaktaydı. Yeniden bu inanç yaklaşımlarına nazaran, “insan biçimcilik”le insanî nitelikler tabiattaki dağ, ırmak, bulut vb.’ne atfedilmekteydi. Ortaçağda Avrupa’sındaki birçok sanatçı da yaşadıkları ülkede, insan suretini andıran kimi coğrafik yerleri tablolaştırmıştı. Bu tablolar bugünün medyasının gördüğü fonksiyonu yerine getiriyor, kopyalarıyla birlikte ülkenin çeşitli yerlerinde halkın göreceği yerlere ulaştırılıyordu. Birebir akımın tesiriyle kimi mimarî yapıları insan suretinde çizen ressamlar da görülmekteydi.
